Prøveforelesning
Bedømmelseskomité
Professor Bengt Kristensson Uggla, Åbo Akademi/Uppsala Universitet (førsteopponent)
Professor Jan Olav Henriksen, Det teologiske menighetsfakultet (annenopponent)
Professor Kjetil Hafstad, Det teologiske fakultet, Universitetet i Oslo (leder)
Leder av disputas
Dekan Trygve E. Wyller
Veiledere
Professor Svein Aage Christoffersen, Det teologiske fakultet, Universitetet i Oslo
Professor Carsten Pallesen, Københavns universitet
Sammendrag
Ved midten av 1950-talet kjem den franske filosofen Paul Ricoeur (1913-2005) til å problematisera måten Martin Heidegger overser betydninga av den hebraiske arven som ‘kjelde for tanken’, i tillegg til filosofien sitt greske opphav. På same tid held Ricoeur sjølv på å førebu sin filosofiske studie av symbolet, myten og det vonde i La symbolique du mal, der han trekkjer på ei breidde i den religiøse arven til Oksidenten. Med dette som utgangspunkt finn Øystein Brekke sistnemnde arbeid som eit veleigna prisme for å studera spørsmålet om religionen som ‘diskursiv størrelse’ i ei breiare utveksling om menneske, etikk og virkeligheit. Avhandlinga er ei religionsfilosofisk undersøking av korleis den jødisk-kristne arven, i form av myte, symbol og teologi, går inn som del av eit kollektivt, oksidentalt minne.
Arbeidet til Brekke har form av ei heilskapleg nærlesing av Ricoeur sin La symbolique du mal frå 1960, med særleg blikk for kontinuiteten dette verket har med freudstudien frå 1965, De l’interprétation. Essai sur Freud. Frå dette materialet stig det fram ein dialektisk teori om religionen, som ein størrelse i krysningsfeltet mellom ein arkeologisk og ein teleologisk fortolkingsakse. I dette ligg ei forståing av den religiøse arven som noko som både lar seg lesa ved ein reduktiv og ‘mistenksam’ analyse og, samstundes, som ein mogleg berar av progresjon. Begge desse ‘fartsretningane’ i fortolkinga lar seg femna inn i den signifikante termen epigenese, som er namnet på endringsfiguren i spel hos Ricoeur. Avhandlinga set dette materialet i inngrep med nyare filosofiske fortolkingar av den jødisk-kristne tradisjonen, hos tenkjarar som G. Agamben, E.L. Santner og S. Žižek.
Den religiøse arven i Oksidenten er med dette sett som del av eit djupt, kulturelt minne med koplingar til psykoanalytisk teori, og ein konkret refleksjon som anerkjenner religionen både som ‘noko å tenkja på’ og som ‘noko som tenkjer’. Fokusert rundt spørsmålet om skuld og fridom i det seinmoderne tilværet, ønskjer studien å gi innspel til korleis vi kan forstå den jødisk-kristne arven som del av eit delt, kulturelt minne, og korleis religionen held fram med å gi meining ‘som diskursiv størrelse’ i tida som kjem.